Differentiatie: Samenwerken in homogene en heterogene groepen

De cognitieve verschillen tussen kinderen in één klas zijn tegenwoordig groot. Om elke leerling op zijn eigen niveau uit te dagen, zullen docenten tijdens de les moeten differentiëren. Veel docenten in het primair onderwijs geven echter aan hier moeite mee te hebben. Ze ervaren problemen met het begeleiden van leerlingen van verschillende competentieniveaus en ze hebben moeite met organisatorische aspecten als tijd- en klassenmanagement. Stichting KOE en de Universiteit van Twente hebben zich gezamenlijk over deze problemen gebogen. Zij reiken docenten een differentiatiemethodiek aan waarmee ze deze problemen kunnen oplossen.

STIP

De differentiatiemethodiek STIP, die de Stichting KOE en de Universiteit van Twente hebben opgeleverd, is vooral bedoeld voor natuur en techniek.

"De methodiek is ook bruikbaar in andere zaakvakken."

De vier uitgangspunten zijn:

1. Verdeel het lesonderwerp in vijf kleinere onderwerpen, geordend van concreet naar abstract.
2. Zoek of maak opdrachten die passen bij de leerdoelen en het niveau van de leerling.
3. Zet leerlingen van gelijk niveau in de eerste les bij elkaar en laat ze werken aan de opdrachten. Begeleid ze hierbij op niveau.
4. Laat in de tweede les leerlingen van verschillende niveaus hun kennis met elkaar delen en een eindproduct maken waarin alle deelonderwerpen vertegenwoordigd zijn.

Samenwerken

Een van de kernpunten van STIP is de aandacht voor samenwerking. Deze methodiek maakt het mogelijk te differentiëren op taak, inhoud en proces. Hierbij worden coöperatieve werkvormen ingezet en worden leerlingen geplaatst in homogene en in heterogene groepen voor samenwerking. De sociaal-emotionele voordelen van samenwerken in heterogene groepjes worden op deze manier gecombineerd met de voordelen op cognitief niveau van samenwerken in homogene groepjes.

Begeleiding

De docenten kunnen in de STIP-methodiek verschillende manieren van begeleiden hanteren. Zo kan de docent het proces direct begeleiden: hij stelt sturende vragen of geeft uitleg. Een andere manier van begeleiden is een coachende procesbegeleiding. Dit houdt in dat de docent open vragen stelt en de leerlingen stil zet bij hun eigen ontdekkingen. De docent heeft dan geen sturende rol, maar faciliteert het leerproces.

Effectiviteit

Om de effectiviteit van de methodiek te onderzoeken zijn zes modules van elk twee lessen samengesteld waarin gebruik gemaakt wordt van deze methodiek. Elke module bestond uit opdrachten voor leerlingen van verschillende competentieniveaus en uit concrete aanwijzingen voor de docent om leerlingen van verschillende competentieniveaus te begeleiden in hun leerproces. In een praktijkgerichte studie is onderzocht of de modules docenten voldoende ondersteuning bieden om differentiatie in de klas te organiseren en effectief toe te passen. Het project leverde een differentiatiemethodiek op: STIP. Docenten kunnen deze methodiek op veel verschillende lessen en domeinen toepassen. Op deze wijze wordt een bijdrage geleverd aan de professionalisering van docenten met betrekking tot differentiatie in de klas.

Bronnen

• Eysink, T. H. S., Kamp, M., Kuiper, W., & Thijs, A. (2016). Samenwerken in homogene en heterogene groepen in primair onderwijs. Universiteit Twente.
• Kerpel, A. (2014). Differentiatie. Verkregen op 09-06-2016 van https://wij-leren.nl/differentiatie-uitleg.php
• Kerpel, A. (2014). Coöperatieve werkvormen. Verkregen op 09-06-2016 van https://wij-leren.nl/cooperatieve-werkvormen-artikel.php
• Bij dit artikel is gebruik gemaakt van het persbericht van het NRO.