Kennisplatform
Nieuw: Let op! Wij-leren.nl lanceert nieuwe website

Zijn kleine klassen met extra sociaal-pedagogische ondersteuning effectief om problematisch gedrag van leerlingen te verminderen?

Geplaatst op 11 juli 2024

Overzicht

Er is weinig bekend over de kansen op succesvolle doorstroom van leerlingen met gedragsproblemen in het basisonderwijs. Wat wel duidelijk is, is dat kleinere klassen over het algemeen minder agressief en verstorend probleemgedrag vertonen. Of dit ook geldt voor leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften, blijft onduidelijk. Extra begeleiding door de groepsleerkracht blijkt effectief voor leerlingen met probleemgedrag, terwijl ondersteuning door onderwijsassistenten minder raadzaam is. In het speciaal onderwijs zijn de klassen kleiner en is er specialistische expertise beschikbaar, wat bevorderlijk kan zijn voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Echter, leerprestaties lijken beter in het regulier onderwijs. Stellige conclusies kunnen nog niet getrokken worden, aangezien bevindingen niet eenduidig zijn.

Effect van kleine klassen op probleemgedrag

Onderzoek toont aan dat leerlingen in kleinere klassen minder agressief en externaliserend probleemgedrag vertonen. Dit komt waarschijnlijk doordat leerkrachten in kleinere klassen makkelijker orde kunnen houden en positief gedrag kunnen aanmoedigen. Dit draagt bij aan een verhoogde betrokkenheid van de leerlingen, wat de kans op probleemgedrag vermindert. Wanneer leerlingen zich meer betrokken voelen, zijn ze positiever en verstoren ze minder snel de lessen.

Een grootschalig onderzoek op 1500 basisscholen in Engeland en Wales bevestigt dat leerlingen in kleinere klassen minder vaak ongepast gedrag vertonen en dat de sfeer rustiger en toleranter is. De betrokkenheid van leerlingen vergroot in kleinere klassen, wat leidt tot een positievere houding en minder probleemgedrag (Wilson, 2006).

Extra begeleiding door leerkrachten

Extra ondersteuning door leerkrachten is een effectieve manier om leerlingen met probleemgedrag in reguliere klassen te integreren. Vooral leerlingen met sociaal-emotionele en gedragsproblemen vragen veel aandacht, vaak meer dan één leraar kan bieden. Onderwijsassistenten vervullen vaak een belangrijke rol bij de begeleiding van deze leerlingen, maar het blijkt dat hun ondersteuning nadelige effecten kan hebben op de leerprestaties.

Onderzoek toont aan dat onderwijsassistenten vaak instructies geven op een lager niveau dan leerkrachten. Daarnaast wordt intensieve begeleiding vaak buiten de klas gegeven, waardoor leerlingen klassikale instructie missen. Het is verstandiger om het grootste deel van de ondersteuning en instructie door de leerkrachten zelf te laten verzorgen (Rubie-Davis et al, 2010; Radford et al, 2011; Sharples et al, 2016).

Vergelijking regulier en speciaal onderwijs

De vraag of leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften beter af zijn in het speciaal of regulier onderwijs, blijft onderwerp van discussie. Sommige studies suggereren dat regulier onderwijs een positieve uitwerking heeft op de cognitieve ontwikkeling van deze leerlingen. Ze behalen betere prestaties op reguliere scholen, mogelijk omdat de focus hier meer op leren ligt dan in het speciaal onderwijs (Freeman & Alkin, 2000; Markussen, 2004; Ruijs & Peetsma, 2009).

In het speciaal onderwijs ligt de nadruk vaak op verzorging en gedragsproblemen. Bovendien kunnen leerlingen in het regulier onderwijs zich optrekken aan hun klasgenoten, wat hun leerprestaties kan bevorderen. Longitudinale studies geven echter gemengde resultaten. Sommige studies tonen geen verschil in leerprestaties tussen leerlingen in regulier en speciaal onderwijs, terwijl andere studies suggereren dat leerlingen in het speciaal onderwijs meer leervorderingen maken (Stoutjesdijk, 2014; Zweers, 2018).

Sociaal-emotionele ontwikkeling en gedrag

De sociale acceptatie en emotionele ontwikkeling van leerlingen met gedragsproblemen lijken beter in het speciaal onderwijs dan in het regulier onderwijs. In het regulier onderwijs hebben deze leerlingen vaak een minder gunstige positie in de klas, minder vrienden en worden ze minder geaccepteerd (Koster et al, 2009; Pavri & Luftig, 2001). In het speciaal onderwijs is de acceptatie doorgaans groter (Zweers, 2018).

Tussenvormen tussen regulier en speciaal onderwijs

Effectieve tussenvormen, zoals speciale klassen binnen reguliere scholen, kunnen ook effectief zijn. Hierbij wordt expertise uit het speciaal onderwijs benut in een reguliere setting. Longitudinale studies benadrukken het belang van kwalitatief goede ondersteuning en emotionele steun voor leerlingen met gedragsproblemen. Het tonen van interesse en het opbouwen van een vertrouwensband, gecombineerd met beloning van goed gedrag, kan effectief zijn voor deze leerlingen (Stoutjesdijk, 2014; Zweers, 2018).

Conclusie

Kleine klassen en extra sociaal-pedagogische ondersteuning kunnen bijdragen aan het verminderen van probleemgedrag bij leerlingen in het basisonderwijs. Voor leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften lijkt extra begeleiding door leerkrachten effectiever dan door onderwijsassistenten. Hoewel het regulier onderwijs vaak betere leerprestaties oplevert, biedt het speciaal onderwijs voordelen op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling en sociale acceptatie. Tussenvormen die gebruikmaken van expertise uit het speciaal onderwijs kunnen een effectieve oplossing zijn om de ondersteuning van leerlingen met gedragsproblemen in het regulier onderwijs te verbeteren. Het is echter belangrijk om verder onderzoek te doen om definitieve conclusies te kunnen trekken en de beste aanpak voor deze leerlingen te identificeren.

Geraadpleegde bronnen

1Social, Emotional And Behavioral Difficulties (SEBD)
2Special Educational Needs and Disability (SEND)

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Dossiers

Uw onderwijskundige kennis blijft op peil door 3500+ artikelen.