Hoe leerkrachten pestgedrag kunnen waarnemen en tegengaan: verschillen in waarneming en aanpak

Geplaatst op 13 juli 2024

Pesten op school blijft een groot probleem met ernstige gevolgen voor de slachtoffers, zoals depressie, angst en verminderde schoolprestaties. Leerkrachten spelen een cruciale rol in het herkennen en tegengaan van pestgedrag. Dit artikel onderzoekt de verschillende manieren waarop leerkrachten pestgedrag waarnemen en welke factoren invloed hebben op hun aanpak. Het doel is om inzicht te geven in hoe scholen een effectievere anti-peststrategie kunnen ontwikkelen.

Waarneming van Pestgedrag

De manier waarop leerkrachten pestgedrag waarnemen, varieert sterk. Een belangrijk aspect hierbij is de subjectieve interpretatie van wat als pesten wordt beschouwd. Terwijl sommige leerkrachten duidelijke en directe vormen van pesten zoals fysiek geweld of verbale beledigingen gemakkelijk herkennen, kunnen meer subtiele vormen zoals sociale uitsluiting of cyberpesten over het hoofd worden gezien. Het gebrek aan een uniforme definitie van pesten binnen scholen kan bijdragen aan deze variabiliteit in waarneming.

Factoren die de Waarneming Beïnvloeden

Verschillende factoren beïnvloeden hoe leerkrachten pestgedrag waarnemen:

1. Persoonlijke Ervaringen en Attitudes: Leerkrachten met eigen ervaringen met pesten, zowel als slachtoffer of als dader, hebben vaak een scherpere antenne voor pestgedrag. Hun persoonlijke geschiedenis kan hen gevoeliger maken voor bepaalde signalen en gedragingen die anders misschien onopgemerkt blijven.

2. Opleiding en Training: Leerkrachten die specifieke training hebben gehad in het herkennen en aanpakken van pesten, rapporteren doorgaans een grotere nauwkeurigheid in hun waarnemingen. Training helpt leerkrachten om een breder scala aan pestgedragingen te identificeren en deze adequater te adresseren.

3. Schoolcultuur en Beleid: Scholen met een duidelijke anti-pestbeleid en een cultuur die pestgedrag expliciet afkeurt, ondersteunen leerkrachten in het herkennen en aanpakken van pesten. Een gemeenschappelijk gedragen definitie en aanpak van pesten binnen een school vermindert de variabiliteit in de perceptie onder leerkrachten.

Aanpak van Pestgedrag

Nadat pestgedrag is waargenomen, is de aanpak ervan de volgende kritieke stap. De effectiviteit van de interventie van een leerkracht hangt af van meerdere factoren, waaronder hun vertrouwen in het eigen kunnen, de beschikbaarheid van hulpmiddelen en ondersteuning, en de betrokkenheid van de schoolgemeenschap.

Effectieve Strategieën

1. Preventieve Educatie: Onderwijs over pesten en het bevorderen van een positieve schoolcultuur zijn cruciale preventieve maatregelen. Regelmatige voorlichting en discussies over het onderwerp kunnen helpen om een sfeer van respect en inclusie te creëren, waarin pesten minder snel voet aan de grond krijgt.

2. Directe Interventie: Wanneer pesten wordt opgemerkt, is het belangrijk dat leerkrachten snel en duidelijk handelen. Dit kan variëren van een directe confrontatie met de pesters tot gesprekken met alle betrokkenen, inclusief de ouders. Een directe en consistente reactie laat zien dat pestgedrag onacceptabel is en dat er consequenties aan verbonden zijn.

3. Ondersteuning voor Slachtoffers: Slachtoffers van pesten hebben behoefte aan emotionele en sociale ondersteuning. Dit kan variëren van counseling tot het bevorderen van vriendschappen en sociale netwerken binnen de school. Door slachtoffers te ondersteunen, kunnen leerkrachten bijdragen aan hun herstel en zelfvertrouwen.

4. Betrekken van Ouders en Gemeenschap: Een effectieve anti-peststrategie beperkt zich niet tot de schoolmuren. Ouders en de bredere gemeenschap moeten worden betrokken bij de inspanningen om pesten tegen te gaan. Regelmatige communicatie en samenwerking tussen school en thuis kunnen een consistent en ondersteunend netwerk bieden voor kinderen.

Uitdagingen en Belemmeringen

Hoewel er veel strategieën beschikbaar zijn om pestgedrag aan te pakken, staan leerkrachten vaak voor aanzienlijke uitdagingen. Deze kunnen variëren van een gebrek aan tijd en middelen tot weerstand van collega’s of ouders. Daarnaast kan de complexiteit van bepaalde pestgevallen, zoals cyberpesten, waarbij het moeilijker is om daders en slachtoffers te identificeren, de interventie bemoeilijken.

Belang van Ondersteuning en Samenwerking

De rol van de schoolleiding en het schoolbestuur is cruciaal in het ondersteunen van leerkrachten bij het waarnemen en aanpakken van pestgedrag. Het bieden van regelmatige training, voldoende middelen en een ondersteunende omgeving zijn noodzakelijke voorwaarden voor een effectieve aanpak van pesten. Daarnaast moet er een cultuur van samenwerking en open communicatie worden bevorderd, zodat leerkrachten zich gesteund voelen in hun inspanningen.

Conclusie

Leerkrachten hebben een centrale rol in het waarnemen en tegengaan van pestgedrag op school. De variabiliteit in hoe pestgedrag wordt waargenomen en aangepakt, kan worden verminderd door duidelijke definities, adequate training en een ondersteunende schoolcultuur. Door preventieve maatregelen te combineren met directe interventies en ondersteuning voor slachtoffers, kunnen scholen een effectieve anti-peststrategie ontwikkelen. Het betrekken van ouders en de bredere gemeenschap versterkt deze inspanningen en draagt bij aan een veilige en inclusieve leeromgeving voor alle leerlingen.

Geraadpleegde bronnen

• Burger, C., Strohmeier, D., Spröber, N., Bauman, S., & Rigby, K. (2015). How teachers respond to school bullying: An examination of self-reported intervention strategy use, moderator effects, and concurrent use of multiple strategies. Teaching and Teacher Education, 51, 191-202. doi: 10.1016/j.tate.2015.07.004. Verkregen hier.
• Centraal Bureau voor de Statistiek (2013). Een op de 10 jongeren gepest op internet. CBS webmagazine. Verkregen hier.
• Craig, W. M., Henderson, K., & Murphy, J. G. (2000). Prospective teachers’ attitudes toward bullying and victimization. School Psychology International, 21(1), 5-21. Verkregen hier.
• De Boeck, A. (2014). Over zelfwaardering, slachtofferschap van (cyber)pesten en de beschermende invloed van vrienden. Jongeren in cijfers en letters. Verkregen hier.
• Frey, K. S., Hirschstein, M. K., Edstrom, L. V., & Snell, J. L. (2009).Observed reductions in school bullying, nonbullying aggression, and destructive bystander behaviour: A longitudinal evaluation. Journal of Educational Psychology, 101(2), 466-481. Verkregen hier.
• Kokkinos, C. M., Panayiotou, G., & Davazoglou, A. M. (2004). Perceived seriousness of pupils‘ undesirable behaviours: The student teachers‘ perspective. Educational Psychology, 24(1), 109-120. Verkregen hier.
• Naylor, P., Cowie, H., Cossin, F., De Bettencourt, R., & Lemme, F. (2006). Teachers‘ and pupils‘ definitions of bullying. British Journal of Educational Psychology, 76, 553-576. doi:10.1348/000709905X52229. Verkregen hier.
• Oldenburg, B., Van Duijn, M., Sentse, M., Huitsing, G., Van der Ploeg, R., Salmivalli, C., & Veenstra, R. (2015). Teacher characteristics and peer victimization in elementary schools: A classroom-level perspective. Journal of Abnormal Child Psychology, 43, 33-44. doi: 10.1007/s10802-013-9847-4. Verkregen hier.
• lweus, D., 1991. Bully/ victim problems among schoolchildren: Basic facts and effects of a school based intervention program. Verkregen hier.
• Olweus, D. (2002). ‘Bully/victim problems in school: Basic facts and an effective intervention programme’. In S. Einarsen, H. Hoel, D. Zapf, and C. L. Cooper (Eds.), Bullying and Emotional Abuse in the Workplace: International Perspectives in Research and Practice. London: Taylor and Francis, 62–78. Verkregen hier.
• Pellegrini, A. D., & Long, J. D. (2002). A longitudinal study of bullying, dominance, and victimization during the transition from primary school through secondary school. British Journal of Developmental Psychology, 20, 259-280. doi:10.1348/026151002166442. Verkregen hier.
• Poulou, M., & Norwich, B. (2002). Cognitive, emotional, and behavioural response to students with emotional and behavioural difficulties: a model of decision-making. British Educational Research Journal, 28, 111-138. doi:10.1080/01411920120109784. Verkregen hier.
• Prakken, J. (2009). Dossier over pesten helpt bij signalering en aanpak. Jeugd en Co Kennis, 3(4), 47-49. Verkregen hier.
• Sairanen, L., & Pfeffer, K. (2011). Self-reported handling of bullying among junior high school teachers in Finland. School Psychology International, 32, 330-344. doi:10.1177/0143034311401795. Verkregen hier.
• Salmivalli, C. (2010). Bullying and the peer group: A review. Aggression and Violent Behavior, 15, 112–120. doi:10.1016/j.avb.2009.08.007. Verkregen hier.
• Smith, P. K., & Shu, S. (2000). What good schools can do about bullying. Finding from a survey in English schools after a decade of research and action. Childhood, 7(2), 193- 212. doi:10.1177/0907568200007002005. Verkregen hier.
• Smith, P. K., Ananiadou, K., & Cowie, H. (2003). Interventions to reduce school bullying. Canadian Journal of Psychiatry, 48(9), 591-599. doi: 10.1177/070674370304800905. Verkregen hier.
• Van Rooijen-Mutsaers, K., Udo, N., Wienke, D., & Daamen, W. (2015). Wat werkt tegen pesten? Verkregen hier.
• Veenstra, R., Lindenberg, S., Zijlstra, B. J. H., De Winter, A. F., Verhulst, F. C., & Ormel,
• J. (2007). The dyadic nature of bullying and victimization: Testing a dual perspective theory. Child Development, 78, 1843-1854. doi: 10.1111/j.1467-8624.2007.01102.x. Verkregen hier.
• Yoon, J. S. (2004). Predicting teacher interventions in bullying situations. Education and Treatment of Children, 27(1), 37-45. Verkregen hier.
• Yoon, J. S., & Kerber, K. (2003). Elementary teachers’ attitudes and intervention strategies. Research in Education, 69, 27-35. Verkregen hier.
• Yoon, J. S., Sulkowski, M. L., Bauman, S. A. (2016). Teachers’ responses to bullying incidents: Effects of teacher characteristics and contexts. Journal of School Violence, 15(1), 91-113. doi: 10.1080/15388220.2014.963592. Verkregen hier.