De Samenlevingsgerichte School

Lange tijd was het duidelijk: lesgeven gebeurde op school en opvoeden gebeurde vooral thuis. Maar de grens tussen school en thuis vervaagt en komt er steeds meer op jou als leraar af. De school wordt gezien als een plek waar ook nog allerlei maatschappelijke vraagstukken moeten worden opgelost. Zo moet je:

• gezond eten en bewegen stimuleren;
• problemen in de wijk helpen oplossen;
• radicalisering voorkomen en bestrijden;
• ouders met opvoedproblemen begeleiden;
• ontwikkelingsachterstanden en specifieke stoornissen vroeg signaleren.

Werken in het onderwijs is misschien wel net zoiets als voetbal. Iedereen heeft er een mening over. Je hoort tegenwoordig veel geluiden dat het onderwijs totaal anders moet. Het onderwijs heeft zich niet tot nauwelijks vernieuwd en een hedendaagse school verschilt nauwelijks van een school uit de jaren vijftig van de vorige eeuw, zo wordt beweerd. Men vraagt zich af of de school, en leraren in het algemeen, wel zijn toegerust voor de nieuwe samenleving die lijkt te worden bepaald door technologische ontwikkelingen.

Veranderende samenleving

Is onze samenleving en dus het onderwijs dan echt zo enorm aan het veranderen? Zo ervaren we het waarschijnlijk allemaal. Het lijkt wel of de hele wereld om ons heen aan het bewegen is. Maatschappelijke onrust, geopolitieke verschuivingen, oorlogen. We leven in een overgangsfase, waarbij we het industriële tijdperk afsluiten en op weg zijn naar iets nieuws.

Toen er algemeen onderwijs voor iedereen kwam, is het volgens Robinson ingericht zoals fabrieken in de Industriële Revolutie, als een ‘lopendebandorganisatie’ (Robinson, 2010). En die inrichting is nauwelijks veranderd. We hebben het onderwijs - net als een machine - vormgegeven als een productieproces: er zijn verschillende, opeenvolgende scholen, die zijn gesorteerd op basis van output (schooltypen) en leeftijd.

We bereiden leerlingen in homogene groepen voor op een heterogene samenleving. Net als in een productieproces komt elk vak in ons huidige onderwijsproces op een zeker moment aan bod, wordt elk vak vervolgens getest aan de hand van standaarden en wordt het onderwijsproces al dan niet afgerond met een diploma, zoals een keurmerk op een product (The Big Picture, 2010).

De ontwikkeling die nu aan de gang is, is waarschijnlijk net zo ingrijpend als de Industriële Revolutie ooit was. We leven niet in tijden van verandering maar in een verandering van tijdperk, aldus hoogleraar Jan Rotmans. Wat blijft er dan nog over van de op de industriële waardeketen gebaseerde onderwijsstructuren?

Aanpassingsvermogen gevraagd

Wie kiest voor het onderwijs kiest voor een wereld waarin veel aanpassingsvermogen wordt gevraagd. Dat kan een enorme druk op leraren veroorzaken, want er komt nogal wat op hen af.

• Onderwijsvernieuwing zien we terug in het gepersonaliseerd leren en het inzetten van nieuwe technologie;
• Het voorbereiden op beroepen van de toekomst die we nog niet eens kennen.
• Passend Onderwijs.
• Ouders die kritisch meedenken en al die maatschappelijke vraagstukken.
• Daarbij komt de druk van de inspectie om zoveel mogelijk te meten en te verantwoorden;
• Ouders tevreden te houden.

Leraar, het is het mooiste vak dat er is. Met hun passie en drive zorgen leraren ervoor dat onze kinderen zich straks staande weten te houden in misschien wel een nieuw tijdperk. Dat kan alleen in een school die leerlingen voorbereid op de samenleving van vandaag en morgen, de Samenlevingsgerichte School van nu.

De Samenlevingsgerichte School

Een Samenlevingsgerichte School is een school die samen met de ouders de leerlingen voorbereidt op de samenleving van nu en van de toekomst. Dit doet zij vanuit een heldere onderwijsvisie en een continue vernieuwende onderwijspraktijk die in interactie met de omgeving vorm wordt gegeven.

Daarnaast neemt de school vanuit die onderwijsvisie, samen met ouders, haar verantwoordelijkheid voor afgestemde zorg rondom leerlingen. Deze school is in staat om op basis van haar visie andere partijen in de wijk aan zich te binden. Samen met andere partners neemt zij verantwoordelijkheid voor de wijk waarin zij is gevestigd.

In een Samenlevingsgerichte School is er balans:

1. tussen meten en vertrouwen, zodat leraren bezield blijven;
2. tussen consolideren en vernieuwen, zodat innovatie uitvoerbaar blijft;
3. tussen kennis leren en kennis vinden als vaardigheid, zodat lesgeven meegaat met de tijd;
4. balans tussen leren en socialiseren, zodat leraren zich kunnen herbezinnen welke functie de school in deze tijd heeft;
5. tussen naar binnen en naar buiten gericht zijn, zodat leraren zich aan hun kerntaak kunnen blijven houden.

Handboek school in de samenleving

Voor meer informatie over de Samenlevingsgerichte School zie de nieuwe uitgave van CPS: Handboek School in de samenleving. De Samenlevingsgerichte School in de 21ste samenleving. Auteur: Peter de Vries.

Past uw school in deze tijd? Dat is een spannende en relevante vraag, die tegenwoordig in veel discussies centraal staat. De samenleving verandert ingrijpend en razendsnel, op allerlei gebieden.

Beweegt het onderwijs genoeg mee? Dit inspirerende handboek laat zien dat het essentieel is dat scholen zich bewust zijn van de (wereldwijde) samenleving waarin ze staan.

De Samenlevingsgerichte  School wordt geïntroduceerd:

"een school die, door nauw samen te werken met haar omgeving, in staat is succesvol in te spelen op relevante, actuele ontwikkelingen." 

De Samenlevingsgerichte School  haalt én brengt nieuwe kennis en vaardigheden, zodat ze leerlingen optimaal voorbereidt op de samenleving van nu en de toekomst. Het handboek beschrijft overtuigend waarom het noodzakelijk is dat  scholen samenlevingsgericht worden. Het bevat theoretische achtergronden, handvatten, aansprekende voorbeelden uit de praktijk en een concreet stappenplan. Zo kunnen scholen kinderen en jongeren bieden wat ze nodig hebben in de 21ste eeuw.