Het belang van schrijfmateriaal en schrijflessen voor motoriek en handschriftontwikkeling

Geplaatst op 14 augustus 2024

Het leren schrijven is een essentieel onderdeel van de ontwikkeling van kinderen. Een goed handschrift is niet alleen belangrijk voor academisch succes, maar het draagt ook bij aan de algehele cognitieve en motorische ontwikkeling van een kind. Schrijfmateriaal en schrijflessen spelen een cruciale rol in deze ontwikkeling. In dit artikel bespreken we hoe het juiste schrijfmateriaal en effectieve schrijflessen bijdragen aan de motorische ontwikkeling en het handschrift van kinderen, en hoe leerkrachten en ouders deze processen kunnen ondersteunen.

Het Belang van Vroege Schrijfvaardigheid

Het ontwikkelen van schrijfvaardigheid begint al op jonge leeftijd. Kinderen maken kennis met schrijven door krabbelen, tekenen en het maken van simpele vormen. Deze activiteiten leggen de basis voor het latere schrijfonderwijs en zijn belangrijk voor het ontwikkelen van fijne motorische vaardigheden, hand-oogcoördinatie, en cognitieve processen zoals planning en organisatie.

Voordelen van een Goed Handschrift

1. Academisch Succes: Een leesbaar handschrift is essentieel voor het schrijven van toetsen en opdrachten, wat direct invloed heeft op de academische prestaties van een kind.

2. Zelfvertrouwen: Kinderen die vertrouwen hebben in hun schrijfvaardigheid, voelen zich vaak competenter en zijn meer gemotiveerd om deel te nemen aan schriftelijke activiteiten.

3. Communicatie: Schrijven is een belangrijk communicatiemiddel. Een duidelijk handschrift vergemakkelijkt de communicatie met docenten en leeftijdsgenoten.

4. Motorische Ontwikkeling: Schrijven helpt bij de ontwikkeling van fijne motorische vaardigheden, die belangrijk zijn voor vele dagelijkse activiteiten.

De Rol van Schrijfmateriaal

Het juiste schrijfmateriaal is van groot belang voor het ontwikkelen van een goed handschrift. Het kiezen van geschikt materiaal kan het schrijfproces vergemakkelijken en de leerervaring verbeteren.

Soorten Schrijfmateriaal

1. Potloden en Pennen

   • Wat: Kies potloden en pennen die comfortabel in de hand liggen en een goede grip bieden. Driehoekige potloden kunnen nuttig zijn voor jongere kinderen om de juiste pengreep te leren.
   • Waarom: Geschikt schrijfgerei helpt bij het ontwikkelen van een correcte pengreep en bevordert vloeiende schrijfbewegingen.

2. Papier en Schrijfboeken

   • Wat: Gebruik papier met brede lijnen voor jongere kinderen om hen te helpen bij het ontwikkelen van lettervorming en grootteconsistentie.
   • Waarom: Geschikt papier ondersteunt de ontwikkeling van een goed ruimtelijk bewustzijn tijdens het schrijven.

3. Schrijfoefeningen en Werkbladen

   • Wat: Gebruik werkbladen die gericht zijn op het oefenen van specifieke letters, vormen, en woorden.
   • Waarom: Oefeningen bieden gestructureerde mogelijkheden voor herhaling en verbetering.

4. Alternatieve Materialen

   • Wat: Gebruik whiteboards, krijtborden, en digitale schrijftablets om variatie en interesse in het schrijfproces te behouden.
   • Waarom: Alternatieve materialen kunnen helpen bij het verminderen van druk en angst bij kinderen die moeite hebben met schrijven.

Het Kiezen van Geschikt Schrijfmateriaal

• Leeftijd en Ontwikkelingsniveau: Kies materialen die geschikt zijn voor de leeftijd en het motorische ontwikkelingsniveau van het kind.

• Voorkeuren van het Kind: Betrek kinderen bij het kiezen van hun schrijfmateriaal om hun betrokkenheid en motivatie te vergroten.

Effectieve Schrijflessen

Naast geschikt schrijfmateriaal zijn effectieve schrijflessen cruciaal voor de ontwikkeling van schrijfvaardigheden. Deze lessen moeten gericht zijn op het bevorderen van zowel de motorische als de cognitieve aspecten van schrijven.

Componenten van Effectieve Schrijflessen

1. Instructie in Pengreep

   • Wat: Leer kinderen de juiste manier om een potlood of pen vast te houden, met een focus op een ontspannen maar stevige grip.
   • Waarom: Een correcte pengreep vermindert vermoeidheid en verbetert de controle tijdens het schrijven.

2. Lettervorming en Consistentie

   • Wat: Geef expliciete instructie over hoe letters correct moeten worden gevormd, met aandacht voor consistentie in grootte en vorm.
   • Waarom: Correcte lettervorming is essentieel voor een leesbaar handschrift.

3. Schrijfoefeningen

   • Wat: Bied gevarieerde schrijfoefeningen aan die zich richten op verschillende aspecten van schrijven, zoals snelheid, precisie, en vloeiendheid.
   • Waarom: Oefening is essentieel voor het ontwikkelen van automatisme en snelheid in schrijven.

4. Gebruik van Hulpmiddelen

   • Wat: Gebruik hulpmiddelen zoals schrijflijnen, vormpjes en sjablonen om het schrijfproces te ondersteunen.
   • Waarom: Hulpmiddelen kunnen kinderen helpen bij het ontwikkelen van ruimtelijk bewustzijn en precisie.

5. Creativiteit en Expressie

   • Wat: Moedig kinderen aan om schrijven te gebruiken als een middel van zelfexpressie door creatieve schrijfopdrachten en vrije schrijftijd aan te bieden.
   • Waarom: Creativiteit in schrijven bevordert interesse en betrokkenheid.

De Rol van Ouders en Leerkrachten

Ouders en leerkrachten spelen een essentiële rol in het ondersteunen van de schrijfontwikkeling van kinderen. Samenwerking en communicatie tussen thuis en school zijn belangrijk om kinderen de best mogelijke ondersteuning te bieden.

Ondersteuning Thuis

• Stimuleer Schrijfactiviteiten: Moedig kinderen aan om thuis te schrijven door hen toegang te geven tot diverse schrijfmateriaal en -hulpmiddelen.

• Lees en Schrijf Samen: Lees regelmatig met kinderen en stimuleer hen om over verhalen te schrijven of te tekenen.

• Geef Positieve Feedback: Geef complimenten en constructieve feedback om het zelfvertrouwen van kinderen te vergroten.

Ondersteuning op School

• Differentiatie in Instructie: Pas lessen aan op basis van de individuele behoeften en niveaus van de leerlingen.

• Integreer Schrijven in Alle Vakken: Maak schrijven een integraal onderdeel van alle leergebieden, niet alleen taalvakken.

• Creëer een Ondersteunende Omgeving: Zorg voor een klasomgeving die schrijven aanmoedigt, met toegang tot divers schrijfmateriaal en mogelijkheden voor zelfstandige schrijfactiviteiten.

Conclusie

De ontwikkeling van schrijfmotoriek en handschrift is een belangrijk aspect van het vroege onderwijs van kinderen. Door gebruik te maken van geschikt schrijfmateriaal en effectieve schrijflessen, kunnen leerkrachten en ouders kinderen ondersteunen bij het ontwikkelen van deze essentiële vaardigheden.

Een goede balans tussen gestructureerde instructie en creatieve expressie kan kinderen helpen om een leesbaar en vloeiend handschrift te ontwikkelen, wat hun academische prestaties en algehele zelfvertrouwen zal verbeteren. Met de juiste ondersteuning kunnen kinderen plezier vinden in schrijven en de vruchten plukken van een sterke basis in schrijfvaardigheid die hen gedurende hun hele leven van dienst zal zijn.

Geraadpleegde bronnen

• Burton, A.W., Dancisak, M.J. (2000) Grip Form and Graphomotor Control in Preschool Children. American Journal of Occupational Therapy, Vol. 54, pp. 9-17. doi:10.5014/ajot.54.1.9
• Coles, R. & Goodman, Y. (1980). Do we really need those oversized pencils to write with? Theory into Practice, 19(3), 606-618.
• Dennis, J.L., Swinth, Y. (2001) Pencil grasp and children's handwriting legibility during different-length writing tasks. American Journal of Occupational Therapy, Vol. 55, No. 2, pp. 175-183.
• Gordon, B.H., Velkey, A.J. (2000) Pencil lead diameter affects response sheet completion time. Perceptual and Motor Skills. Vol. 90, pp. 326-328.
• Graham, S. (1992) Issues in handwriting instruction. Focus on Exceptional Children, Vol. 25, pp. 1-14.
• Greer, T. & Lockman, J.J., (1998) Using Writing Instruments: Invariances in Young Children and Adults. Child Development, Vol. 69, No. 4, pp. 888-902.
• Herrick, V.E. (1961) Writing tools for children, Journal of the National Education Association, Vol. 50, p49-50.
• Koziatek-Powel, S.M. (2003) Pencil grips, legibility, and speed of fourth graders writing in cursive. American Journal of Occupational Therapy, Vol. 57, No. 3, pp. 284-288.
• Krzesni, J.S. (1971) Effect of Different Writing Tools and Paper on Performance of the Third Grader. Elementary English, Vol. 48, No. 7, pp. 821-824.
• Oehler E, Dekrey H, Eadry E, Fogo J, Lewis E, Maher C, Schilling A. (2000) The effect of pencil size and shape on the pre-writing skills of kindergartners. Physical and Occupational Therapy in Pediatrics. Vol. 19, no. 3/4, pp. 53-60.
• Overvelde, A. (2013) Which practice makes perfect? Experimental studies on the acquisition of movement sequences to identify the best learning condition in good and poor writers. Nijmegen: Radboud Universiteit.
• Overvelde, A. & Hulstijn, W., (2011), Handwriting development in grade 2 en 3 primary school children with normal, at risk, or dysgraphic characteristics. Research in Developmental Disabilities, Vol. 32, pp. 540-548.
• Rosenblum S, Goldstand S, Parush S. (2006) Relationships among Biomechanical Factors, Handwriting Product Quality, Handwriting Efficiency, and Computerized Handwriting Process Measures in Children with and without Handwriting Difficulties. American Journal of Occupational Therapy Vol. 60, No. 1, pp. 28-39.
• Tawney, S. (1967)  Analysis of the ball point pen versus the pencil as a beginning handwriting instrument. Elementary English, Vol. 44, pp. 59-61.
• Van Hagen, A. (2012) Pengreep en gebruik van schrijfmateriaal: Een potlood of een pen? Jeugd in School en Wereld, Jrg. 95, No. 5, pp. 18-21.