Havo is geen optie

Terugkerend probleem

Jaarlijks verschijnen nieuwsberichten met koppen als ‘Druk ouders op schooladvies onacceptabel’ (CNV, 19 maart 2018), ‘Primeur: vader spant rechtszaak aan om schooladvies dochter’ (AD, 21 juli 2019),  ‘Schooladvies lijkt niet om geluk van kinderen te draaien, maar om dromen van ouders’ (AD, 13 februari 2020) en ‘Moeder wil dochter naar havo, rechter zegt nee’ (Omroep Gelderland, 28 juli 2021). En nu we richting de (voorlopige) schooladviezen gaan verwacht ik opnieuw dergelijke berichten.

Te hoge en te lage verwachtingen

Ja, er zijn ouders die te hoge verwachtingen hebben en onredelijke eisen stellen. Toen ik in de afgelopen maanden een training ouderbetrokkenheid op een school gaf, was ik diep onder de indruk van een leerkracht die een bekentenis aflegde aan haar collega’s. De vrouw, rond de zestig, vertelde: “Ik ben een verschrikkelijke moeder geweest op school en heb onredelijk gevochten voor een te hoog schooladvies van mijn kind. Maar ik wil jullie graag vertellen hoe dit kwam. Als kind groeide ik op in een familie met artsen en hoogleraren. Toen ik een havo-advies kreeg sloegen mijn ouders op tilt. Toen mijn dochter een vmbo-advies kreeg, sloeg ik door.” Onredelijk gedrag op basis van eigen ervaringen.

En ja, er zijn leerkrachten die met de beste bedoelingen te lage schooladviezen geven en net als ouders niet goed reageren. Vorig jaar belde een moeder mij en vertelde dat ze het prima vond dat haar kind naar het vmbo zou gaan, mits het maar een respectvol proces zou zijn. Haar kind wilde namelijk dolgraag naar de havo en moeder adviseerde haar zoon dit zelf ook met zijn meester te bespreken. Zijn leerkracht kwam niet verder dan een schampere opmerking tegen het kind: “Ach joh, er zijn zoveel ouders die willen dat hun kind naar de havo gaat” en zette daarmee ook nog eens de loyaliteit tussen het kind en zijn moeder op het spel (“Kan ik mijn moeder wel helemaal vertrouwen?”). Behalve dat zijn cito-eindtoets erna voldoende score gaf voor de havo bleek ook een second opinion naar werkhouding enzovoort dat havo zeker een optie was.

Consensus of dissensus

Vorige week mocht ik tijdens het congres Onderwijs, Ouders en Jeugdhulp luisteren naar een prachtig betoog van professor Paul van Tongeren, Denker des Vaderlands 2021, over consensus en dissensus. Consensus voelt fijn, we zijn het met elkaar eens. Maar dissensus, het (nog) niet eens zijn, is in veel gevallen beter, want het scherpt ons en dwingt ons tot nadenken. Dat is denk ik precies wat er gebeurt met schooladviezen: we houden wel van consensus, ouders die het met ons eens zijn. Maar hebben kinderen juist niet veel meer dissensus nodig? Daarmee komt het even op scherp te staan en moeten we kritisch nadenken over onze opvatting en inschatting. Het is immers ook niet zomaar een advies, het gaat om de toekomst van een kind! En logisch dat ouders meestal hoger zitten met hun inschatting, hun hoge verwachtingen zijn toch juist goed voor hun kinderen? Dat zal iedereen beamen, maar het gaat juist om te hoge verwachtingen die niet meer realistisch zijn en ten koste gaan van het welzijn van leerlingen.

Ontspanning

Dat klopt, maar die spanning haal je er niet af door ouders jaarlijks te veroordelen in allerlei krantenberichten. Dat zet de boel eerder op scherp, polariseert en doet ouders al gauw hun hakken in het zand zetten.

Ontspanning ontstaat eerder door ruimte te geven aan die dissensus en oprecht geïnteresseerd te zijn in de motieven, verwachtingen en bezorgdheden van ouders.

Door second opinions te opperen en te stimuleren wanneer je niet tot overeenstemming komt welk vervolgonderwijs nu beter is. Dan zullen de jaarlijkse krantenkoppen er anders uitzien: ‘Na stevige discussies tussen school en ouders steeds betere schooladviezen.’ ‘Geweldig hoe ouders ook dit jaar weer voor hun kind opkomen.’ Met het hunkeren naar consensus bij schooladviezen zouden we het jaarlijks terugkerend gedoe juist wel eens in stand kunnen houden. Misschien moeten we kinderen veel meer dissensus gunnen als het gaat om schooladvies.